van gogh

Sorry, ale van Gogha przespałyśmy XD

Architektura 23.02.2011

Henry van de Velde (ur. 1863 zm. 1957)- nie był wykształconym architektem, był malarzem. Ok. 1900 roku to normalne że czołowi architekci nie mają wykształcenia politechnicznego - architektonicznego.
Architektura staje się częścią sztuki. Staje się manifestem twórczej niezależności.

1895 - pierwociny nowej architektury. Van de Velde projektuje całościową kreację nawet takie szczegóły jak suknie jego żony, klamki, sosjerki. Jest to jednorodne dzieło sztuki. Wszystko musi być piękne i jednorodne, zaprojektowane przez artystę, ale musi być także funkcjonalne. Jest to swoista "sztuka dla sztuki" ale również funkcjonalna - paradoks. Projektował również plakaty, tkaniny etc. Ornament zastępuje przekaz.

1898 - fotel z poręczami i tapicerką zaprojektowaną przez samego artystę. Ornament z tapicerki jest złączony z samym krzesłem. Ornament staje się częścią integralną struktury. Kumuluje się scalenie formy i ornamentyki. U Horty jest to jeszcze jakby wymyślne, dodane.  Van de Velde nie lubił być porównywany do Horty, byli raczej konkurentami.


Bruksela XIX wiek - odnotowała wielki skok urbanistyczny, ekonomiczny i społeczny. Struktura mebli van de Velde jest bardzo konstrukcyjna ale dodane są wygięcia, krzywoliniowość. Linie znaczą pewne siły - nadaje się im bardzo atrakcyjny kształt.

1898 - biurko, we wnętrzu całość zaprojektowana przez van de Velde (wystawa w Monachium). Napięcie między użytkowością a dekoracyjnością. Lubują się również w formach organicznych np. biurko o 'nerkowej formie'. Zachowuje jednak strukturalną jedność. Mebel wynikający z ciała ludzkiego np. jest to naturalne rozłożenie rąk ( w przypadku biurka ). Stylistyka idzie zatem w parze z zastosowaniem ergonomicznym.

Sklep z cygarami - Architektura i mebel przenikają się. Łuk wypełniony jest meblem który jakby wnika w filar.
Salon fryzjerski w Berlinie - Ornament staje się już łagodniejszą plamą. Błyskawiczne przemiany od 1904 - 1916. Gwałtowna dążność do geometryzacji, uproszczenia, w ostateczności totalna rezygnacja z ornamentu. W salonie fryzjerskim van de Velde wprzęga w swoją ideę plastyczną, instalacje elektryczną i wodną. Wyeksponowując na zewnątrz krany, rury, nadając im krzywizny dostosowane do całościowego projektu.
W 1905 roku pokazuje zaprojektowane przez siebie wnętrze na wystawie w Dreźnie, jest ono już bardzo radykalnie symplifikowane. Dominują piony i poziomy.
Szafka na przybory artystyczne - mebel prawie całkowicie pozbawiony ornamentu. Dekoracyjną funkcję przejmuje rytm otworów, półek, szafek, drobny podział np. okna. Szukanie rytmu w meblach funkcjonalnych, w ich strukturze.

1904 - Siedziba szkoły sztuk pięknych w Weimarze (pierwociny Bauhausu). Należy jeszcze do fazy ok. 1900 roku - ale już rezygnuje z ornamentu. Poszukiwanie podziałów strukturalnych przejmuje kontrole nad dekoracyjnością. Zastępuje je np. wygięcie szyb - nowoczesne formy ze szkła i żelaza (również żelbetonu)


PARYŻ - przestaje być centrum sztuk artystycznych.

Hector Guimard - wejście do metra 1900 (mimo że metro nie zostało jeszcze wtedy ukończone. Wtedy również odbywała się Wielka Wystawa Paryska) W konstrukcji wszystko jest płynne, roślinne, organiczne! Żelazo zmienia się w drzewo. Od razu zauważalna jest obłość konstrukcji. Jest to kwintesencja organicznego myślenia.

MONACHIUM 

Obrist - Projekt pomnika - zapis pewnej energii, agresywne zdobywanie przestrzeni. - forma organiczno - strukturalno - spiralna. Chęć uzyskania siły witalnej drzemiącej w sztuce. 

Laboratorium Elwira - ornament zajmuje większość fasady, bez niego ściana byłaby prosta, tutaj ornament stał się samoistnym bytem. 

August Endell - projekt teatr - Bundes theater ( jest plemnikoidalny xD)
1899- krzesło - skłonność do gniecionego formowania (nowotwory, kapusta, kalafior)

Richard Riemerschmid - spójna logicznie struktura. Jest atrakcyjna plastycznie. Krzesło wyplatane z wikliny - łuk ostry - strukturalna katedra idealnie nadająca się do wnętrz statku. Przejście do skromności, nie ma tu miejsca na ekscesy formalne.

Secesja - Architektura

Otto Wagner - 1841, czyli podczas apogeum ok 1900 roku miał 60 lat.
1) Dom własny w Wiedniu (1886) - formuła neorenesansowa, z aparatem kolumnowym, pseudoantyczne rzeźby. Świadome operowanie wzorami antycznymi

2) Dom własny, wybudowany w 1912 - projektuje zupełnie inny dom. Oba oddalone są od siebie o dosłownie parę kroków. Jest to totalna przepaść architektoniczna.

W Wiedniu rządzi cesarz Franciszek Józef (1848) aż do swojej abdykacji (1914 - I WŚ). Jest on kluczową postacią, z prowincjonalnego Wiednia stworzył wielką, kwitnącą stolicę. Podczas jego panowanie populacja Wiednia zwiększyła się 4 krotnie, z 500 tys do 2 milionów. Lata 90 to okres zwiększenia się technologicznej potęgi Wiednia, pierwsze telefony, tramwaje, lampy. Koryto Dunaju zostało ustabilizowane. Jest to największy skok technologiczny Wiednia. W tym samym czasie rozkwita filozofia, muzyka i historia sztuki. 

Alojzy Riegl - twierdzi że pierwocinami sztuki była dekoracja - ornament. Więc właściwie jest to rodzaj ekspresji natury. Można powiązać teorię Riegla z postawieniem dekoracji na piedestale. 

Stacja Kolei Metropolitalnej - element wielkiej akcji unowocześniania Wiednia. Zaprojektował ją Wagner przy pomocy Olbricha. Przypuszcza się że to Olbrich nasycił ją ornamentyką, która styka się barokową wizją Wagnera (poziome i pionowe podziały). Jest to starcie dwóch odrębnych tradycji - klasycznej i ekspresyjnej (romantycznej). Te ekspresyjne, wygięte elementy współgrają z prostokątną siatką podziałów. 

Wagner zaprojektował również stację 'cesarską'

Od około 1901 roku zaczyna się odwrót od krzywoliniowości w Wiedniu, w kierunku prostych wertykalnych i horyzontalnych podziałów. 

W 1897 roku nastąpił rozłam w środowisku artystów austriackich, część z nich odłączyła się od akademii, stąd nazwa stylu - secesja. 

Pawilon Secesji - Wystawy odbywały się kilka razy w roku. Zaprojektowana została przez Olbricha. Na jej fasadzie widnieje napis "Czasowi jego sztuka, sztuce wolność". Nie chodzi tutaj o idee "sztuki dla sztuki" raczej o to, że sztuka to absolut :). 

Możemy zauważyć wątki egipskie (wtedy również modne), przypominające grobowce, tajemnicze i mroczne. Brak okien (co jest zrozumiałe bo w miejscach wystawienniczych było światło od góry, nie z boku). Kula to splecione liście laurowe które miały symbolizować triumf artystów. 

Olbrich (urodził się w 1867, zmarł w 1908 na białaczkę) - rok po wybudowaniu Pawilonu znika z Wiednia i na zaproszenia księcia Ernesta Ludwika jedzie do Hesji. W Durmstadt tworzy kolonię artystów na wzgórzu Matyldy (1901). Jest to całościowe dzieło sztuki (wszystko jest zaprojektowane przez artystę, od muzyki i strojów na otwarciu po architekturę). Jest to jednak projekt o wiele prostszy, bezornamentacyjny.

Ciekawą formą jest 'wieża weselna' widać w niej wczesne nurty ekspresjonistyczne. Używa cegły, rytmika szczytu może przypominać formy gotyckie. Okno wstęgowe użyte w tym budynku jest synonimem nowoczesności! Wielkie znaczenie maja narożniki budowli - to pod jednym z nich znajduje się kamień węgielny, dlatego na rogach znajduje się oparcie, masa budynku natomiast ściany są odciążone. 

Peter Behrens - urodzony w 1868 zmarł w 1940. 

Łuk w ośli grzbiet jakby neośredniowieczny. Redukcja, tworzenie formy nowoczesnej. Syntetyczna forma. Kiedyś wejście flankowały chorągwie z napisem "Stój mocno mój domu". Flagi te otaczały bogate ornamentalnie wejście do domu Behrens'a. 

Secesja

Art Nouveau i secesja to raczej dekoracyjność niż malarstwo. Secesja to secession - odejście, odejście od akademizmu. Jest to styl w sztuce ostatniego dziesięciolecia XIX wieku i pierwszego dziesięciolecia XX wieku. Jej ideą było dążenie do jedności stylistycznej.

Budynek Secesji w Wiedniu, projektu Otto Wagnera.

Linie opływowe, faliste, wyrafinowane. W Anglii te formy są proste ale równie wyrafinowane.

W 1895 roku w Krakowie powstaje Towarzystwo Artystów Polskich "Sztuka" (Mehoffer, Wyspiański etc) Wystawiali się razem z innymi secesjonistami w całej europie. 

Strindberg - jeden z dramatopisarzy XX wiecznych który malował ekspresyjne pejzaże zbliżająće się do abstrakcji.

Secesja na Wyspach dzieliła się na dwa ośrodki - Anglię(Londyn) i Szkocję. 

Whistler, wielbiciel francuskich snobizmów i sztuki japońskiej. Dzięki niemu japońszczyzna pojawia się w dekoracji Angielskiej . Modna na początku XX wieku staje się również Persja. 

W Polsce w XIX/XX wieku wyrasta z akademizmu bardzo bogata dekoracja. 

W Wiedniu oczywiście Klimt - rzeźbiarz, malarz, mozaikarz. Jego kobiety są gorące ale przy tym z krwi i kości. Jest to wyrastający mit kobiety która zagraża mężczyźnie, kobiety modliszki. 

Odilon Redon - jego malarstwo jest wyjątkowo delikatne, zwiewne. Chciał pokazać że nie tylko kobiety potrafią malować subtelnie. Wychodzi z założenia że kobieta to natura. 

Rodin / Dunikowski

Auguste Rodin urodził się w 1840 roku w Paryżu, zmarł w 1917 w Meudon. Był prekursorem nowoczesnego rzeźbiarstwa, w swoich pracach łączył symbolizm i impresjonizm. Najważniejsza w jego pracach jest giętkość, płynność linii.

Brama Piekieł - to dzieło eklektyczne łączące w sobie 'secesyjne' elementy dekoracyjne, płynne. Natomiast forma drzwi jest renesansowa. 

Twórczość Rodina mogła wpłynąć na Wyspiańskiego, jest to jednak informacja niepotwierdzona. Wyspiański był synem rzeźbiarza, więc podczas swojego pobytu w Paryżu musiał zwrócić uwagę na rzeźby Rodina.  (witraże : Strącenie demonów i Skarby Cezanne'a )

Myśliciel - motyw starożytny w powtarzany w wielu wersjach. (ten obok to Ron Mueck)

Rodin jako pierwszy postawił rzeźby 'na ziemi' - bez postumentu. To jest ważne bo inni artyści wyciągnęli z tego wniosek. Postument sprawia że rzeźba jest nie jest już autonomiczna, jest elementem przestrzeni! Rzeźba ma nadawać rytm przestrzeni. 

mieszczanie z Calais

Dla Polskiej sztuki miało to brzemienne skutki -> w 1906 Dunikowski stworzył swoje 'Brzemienne' które postawił również bezpośrednio na ziemi

Kadr z filmu Wajdy (to najprawdopodobniej wtedy jedna z gipsowych figur uległa zniszczeniu). 

Dunikowski tworzył w tym samym czasie co Rodin, był jednak artystą PRL-u. Urodził się w 1875, zmarł w 1964. 

Wiódł bardzo intensywne życie, dość tragiczne. Tworzył figury bez członków - chciał przedstawić kondycję człowieka w ówczesnym świecie poprzez defragmentaryzację. 

Dunikowski studiował w Krakowie u Laszczki (którego nieznosił) tworzył wtedy bardzo młodopolskie rzeźbiarstwo. Kraków był wtedy opanowany przez Przybyszewskiego (tzw. demona współczesności, założył pismo 'Życie', był przywódcą duchowym artystycznego życia, w jego kręgu działał młody Dunikowski). 

W 1904 powstała Warszawska Szkoła Sztuk Pięknych, Dunikowski został zaproszony do objęcia stanowiska profesora rzeźby. Jednak już po roku pracy wybuchła afera, Dunikowski zastrzelił innego artystę, malarza Wacława Pawliszczaka. Został jednak uniewinniony. Po tej aferze jego udział w zajęciach był raczej problematyczny, ale teoretycznie był profesorem przez 4 lata. 

W 1906-07 powstały 'Brzemienne' które dopiero później zostały odlane z brązu. Jego serdeczny przyjaciel fryzjer z Paryża Antoine oddał rzeźby muzeum, pod warunkiem że jego oddział będzie nosił imię Dunikowskiego. 

Pomnik Dietla - plac Wolności w Krakowie. Ważna jest mocna, konkretna bryła. Klasyczna i nowoczesna jednocześnie. 

Stworzył również cykl 'Głowy Wawelskie'. 

Dunikowski przez całe życie związany był z Sarą Lipską - swoją uczennicą która do końca życia zwracała się do niego per mistrzu. Mieli dziecko Ksawerę Lipską. Później zaczyna tworzyć pod wpływem kubizmu.

Cezanne

Paul Cezanne, urodzony w 1839 r. , zmarł w 1906. Od 1856 uczęszczał do gimnazjum razem z Zolą. W 1861 wyjechał do Paryża i uczył się w Académie Suisse, równocześnie studiując dzieła dawnych mistrzów w Luwrze. 
W jego twórczości zakorzeniony jest kubizm i nurty postimpresjonistyczne. Wg Czapskiego Cezanne był kolorystą, natomiast wg Starzewskiego był konstruktywistą, dostrzegał wartości linearne. Widział w nim prekursora awangardy. 
Możemy jednak stwierdzić że obaj mieli rację ; przy pomocy barwy chciał stworzyć mocną konstrukcję. Był współczesny impresjonistom, nawet z nimi wystawiał. Jednak w jego malarstwie dostrzec można rozwój. 
Nie stronił od kontaktów z ludźmi, ale raczej intelektualnie za pomocą korespondencji. Żył na uboczu z dala od krzykliwego Paryża. Mogło to wynikać z 'Arcydzieła' - powieści napisanej przez Zolę gdzie malarz rozpoznał samego siebie jako nie radzącego sobie malarza który w rezultacie popełnia samobójstwo. 


Będąc w Paryżu pędził żywot w intelektualnym centrum. Czuł się uzależniony finansowo od ojca (który wypłacał mu minimalne stawki, kiedy dowiedział się o nielegalnym związku i nieślubnym dziecku Paul'a). Jednak jego portret wykonał z czułością, był z nim zatem związany nie tylko finansowo ale i emocjonalnie. 

Na początku malarstwo Cezanne'a było tradycyjne, akademicko-muzealne. Był pod wpływem Moneta (dokonał parę jego pastiszy). Twierdził że studiowanie historii sztuki jest bardzo ważne dla późniejszego rozwoju. 

Nowoczesna Olimpia

Jego malarstwo jest dosadne, nie w sensie że szczegółowe tylko syntetyczne. Tu nie ma wątpliwości - wszystko jest mięsiste. Nawiązywał do sztuki muzealnej -> Uczta wg. Veronese'a (Zygmunt Waliszewski również malował uczty). Malował również bardzo ciemne martwe natury. Inspirował się Carravaggiem i Velazquezem ( w sensie kompozycyjnym). 

Przede wszystkim dominuje chęć przedstawienia bryły! Czuje się ciężar postaci, tkanin, zasłon. Wszystko ma elementy haptyczne (dotykowe), swoją ciężkość. Nie odtwarza przestrzeni tylko tworzy własną na obrazie. Widoczna jest również rzeźbiarskość, ale niepokojąca - potrafił oddać rysy psychologiczne. 

Świadomie zerwał z głęboką zakorzenioną perspektywą bieżną. Jego postaci są zazwyczaj odchylone. Próbował zlikwidować głębię perspektywiczną, która u niego jest autonomiczną kreacją. Powziął pierwsze kroki ku kubizmowi. Można zauważyć nieciągłość budowy ciała i przestrzeni. Jakby malował z różnych punktów widzenia. 

OKO JEST W CIĄGŁYM RUCHU! - artysta odsuwa się od dzieła, poprawia je z pewnej odległości dlatego ani artysta, ani model nie są ciągle w tym samym miejscu. Jest to zupełnie nowa percepcja. Obraz to kreacja artystyczna, nie odtwarzanie rzeczywistości. 

Specjalizował się również w pejzażach, które malował przez całe swoje życie. Przez malowanie pejzaży dochodził do myślenia strukturalnego, kubistycznego. Zerwał z myśleniem Moneta, wyróżnia wyraźne struktury linearne. Buduje przestrzeń z elementów, nadal używa 'efektu widzenia w ruchu' .

Oprócz tego stworzył ważny cykl "Kąpiące się" liczący 7 obrazów. W nich Starzewski dostrzegł konstrukcyjność u Cezanne'a,

Muzealnictwo

Karol V Habsburg - zebrał 100 doborowych dzieł sztuki. Od niego zaczęła się moda na Tycjana - zdominował kolekcjonerstwo 2giej połowy XVI i XVII wieku. Zajmował się przede wszystkim wojną z protestantami. Nie miał czasu na tworzenie kolekcji gdy musiał zajmować się tworzeniem imperium. Miał szereg siedzib po których rozproszone były dzieła, wiele z nich to podarki dyplomatyczne. Odziedziczył grupę dzieł po swojej siostrze Marii Węgierskiej, dzięki niej do zbiorów Habsburskich trafiły dzieła takich mistrzów jak np. van Eycka czy van der Weydena. Po jego abdykacji w 1556 przestał być mecenasem Tycjana, jego miejsce zajął Filip II.   (Karol V namalowany przez Tycjana w 1533)

Filip II był gruntownie wykształcony, znał się na sztuce i literaturze. Miał talent dyplomatyczny. Jego władza zakończyła się w 1598 roku. 

W 1574 wybudował El Escorial - największy kompleks architektoniczny tamtych czasów. Pod Madrytem. 

Filip II zamówił u Tycjana cykl "Poezja" oparty na Metamorfozach Owidiusza. Uchodziło ono za arcydzieło, często kopiowane nawet przez takich mistrzów jak Rubens. 

Władca interesował się malarstwem północnym - Campin, Patinir, Bosch. W Hiszpanii dochodzi do fuzji dwóch szkół : włoskiej i staroniderlandzkiej. 

Oprócz Eskorialu jego rezydencją jest także zamek Alcazar. Od Habsburgów modne staje się zbieranie malarstwa. Filip II umierając miał aż 1300 dzieł. (pobił go jednak Rudolf II posiadający zawrotną ilość 3000 dzieł)

Po jego śmierci tron obejmuje Filip III który przejął schedę po swoim poprzedniku. Był on jednak negatywnie odbierany przez kolekcjonerów, okazało się że Filip III to ultrakatol i wyeliminował z kolekcji dzieła o podtekstach seksualnych w tym "Ledę z łabędziem" i "Gaminedesa" - Correggia. (sprzedał je Rudolfowi II)

Cassatt

Mary Cassatt - uczennica Degas. Urodziła się w 1844 roku w Pensylwanii. Zmarła w 1926 roku we Francji. Wychodząca od impresjonizmu. Jej ulubionym tematem była tradycja kobieca (szczotkowanie włosów etc. ) Wpływ na jej twórczość miał Degas, Monet i japońskie drzeworyty. Malowała rodzinę, dzieci swojej siostry, dom etc. Jest to obraz kobiety, jej miejsca w społeczeństwie amerykańskim. Delikatne portrety kobiece. Interesowało ją również macierzyństwo. Początkowo wystawiała swoje prace na Salonie Paryskim jednak po odrzuceniu jej prac w 1877 dołączyła się do impresjonistów. Mary Cassatt jest jedną z ulubionych tematów feministek amerykańskich.

Signac

Paul Signac urodził się w 1863 w Paryżu, a zmarł też tam w 1935. Był uczniem Seurata. Neoimpresjonista, przyczynił się do powstania pointylizmu. Swoją karierę rozpoczął jako architekt co jednak porzucił w wieku 18 lat. Dla niego liczyła się przedewszystkim wolność artystyczna. Stosował tematy utrwalone ; biblijne, chrześcijańskie. Miał danteistyczną wizję świata, operującą uogólniającymi pojęciami. Związany z anarchizmem francuskim.

"Portret Feneona" krytyka literackiego

Seurat

Georges Seurat urodził się w 1859 roku w Paryżu i zmarł tamże w 1891 roku. Zmarł na różyczkę czy tam szkarlatynę. Należał już do innego pokolenia.

W jego dziełach istnieje porządek, niemalże klasyczna konstrukcja, korzysta jednak z pointylizmu. Znamienne w jego malarstwie jest to, że tworzy wąską ramkę z "kropeczek". Jego obrazy się kończą, są określone. Jest to dosłownie okno na świat.

 Wyznacza pewien rytm w obrazie, dokładnie go konstruuje. To co było u impresjonistów niedopowiedziane, rozpłynięte u niego wraca na swoje miejsce. Częstym powtarzającym się motywem u niego są modelki przed lustrem.

Gauguin

Paul Gauguin późno zajął się malarstwem. Początkowo był urzędnikiem bankowym. Dopiero po zaprzyjaźnieniu się z artystami zajął się malarstwem. Wyjechał z nimi do Anglii (modne wtedy kolonie artystyczne).
Urodził się w 1848 roku w Paryżu, a zmarł w 1903 roku na wyspach polinezyjskich.
Miał silny i zdecydowany charakter, pełnił rolę przywódcy wśród młodszych kolegów.

Na początku malował pejzaże, modelki, pejzaże leśne.
Po wyjeździe do Brytanii jego styl okrzepł i ukazał swoje charakterystyczne cechy ;

• Wysoki horyzont (praktycznie brak nieba)
• płaska plama barwna
• silny kontur
• odrealnienie. Wyjście z impresjonistycznego impasu
• dążył do obiektywizacji

Wyjeżdża na Haiti i dalsze wyspy Polinezyjskie

Był dobrym portrecistą, potrafił uchwycić rysy postaci (na nim wzorował się van Gogh)

"Żółty Chrystus" - w bretońskiej scenerii. Umieścił go później w swoim autoportrecie.

 Często wykorzystywał wątki chrystologiczne w swoich pracach. Gauguin wielokrotnie przedstawiał się jako świętego, jako Boga. Porównywał swoje losy do losów świętych, ludzi kościoła. Stworzył swoistą hagiografię. 

Malarstwo Gauguina przez ówczesnych postrzegane było jako malarstwo symboliczne - jedna z dróg do wyjścia z impresjonizmu. 

Gauguin miał duży wpływ na malarstwo Polskie

• Władysław Ślewiński - spotykał się z Gauguinem, malowali swoje portrety. Bardzo zżyty z kolonią rosyjską z Point Avain. 
• Wyspiański - monumentalizacja postaci. Dyspozycja przestrzeni. Duże intensywne plamy barwne. Tonacja, koloryt. Podniesiony horyzont. Nawet malował w jego studiu i miał jego modelkę (od której najprawdopodobniej zaraził się syfilisem). 
• Witkiewicz - był w Londynie na naukach u Ślewińskiego

Łączenie tych orientalnych elementów z symbolami religii europejskiej. Skrzyżował dwie tradycje. Pod wpływem sztuki prymitywnej haitańskiej rzeźbił. Później inspirował się nim Picasso.